Boekje en krantenartikel
Een echtpaar uit Winschoten legt voorzichtig een boekje en krantenartikel van 7 april 1945 op tafel. Het boekje is gemaakt in Winschoten ter ere van de bevrijding van Winschoten en omstreken. De documenten zijn jarenlang door de ouders moeder van mevrouw zorgvuldig bewaard. Helemaal zeker weet ze het niet, maar waarschijnlijk zijn deze documenten na het overlijden van de baas van haar vader bij haar ouders terecht gekomen. Mevrouw was toen ongeveer 10 jaar. Meneer en mevrouw delen enkele verhalen over de oorlog in Winschoten en omgeving. Een van de verhalen is zeer tragisch en overkwam de moeder van mevrouw tijdens de bevrijding van Wildervank. Ze liep met haar toenmalige echtgenoot naar buiten om de bevrijding te vieren. De Canadezen dachten dat er nog Duitsers waren en schoten. Een flard van een kogel kwam op haar echtgenoot terecht en hij stierf in de armen van zijn geliefde vrouw. Dit trauma heeft ze haar hele leven bij zich gedragen. Later hertrouwde ze. Haar dochter is de vrouw die vandaag het boekje en krantenartikel meegenomen heeft naar het museum in Westerwolde.
Rondeboek van de violen
In een andere ruimte schuift een mevrouw uit Ter Apel aan. Met een zachte plof legt ze een boekje met bruine gemarmerde kaft voor Klaas Niemeijer van het OVCG neer. ´Rondeboek v/d Violen - Meeuwengroep’ staat in sierlijke letters op het etiket van Lorjé’s Goedkoope Kantoorboekhandel Groningen geschreven. Het logboek bevat de veelal vrolijke belevenissen van een groep padvindsters in Groningen. Zo sneden ze van takken uit het Stadspark een totem en maakten ze ‘engeltjes te paard’. Het boek bevat zwartwit foto’s en handgeschreven verslagen van 22 juli 1939 tot 30 maart 1941. Op 2 april 1941 werd de padvinderij door de Duitsers verboden. Het logboek wordt opgenomen in de collectie van het OVCG en wordt zo bewaard voor de toekomst.
Schakelarmband
Vlakbij de koffieautomaat zit meneer Hidding uit Bellingwolde aan tafel bij Jan Rijnders van Museum aan de A. Hij laat een roestvrijstalen armband met in het midden een rode, ingelegde stip zien. De armband is tijdens de oorlog door Oekraïense dwangarbeidsters in het geheim bij een metaalfabriek in het Duitse Weener van restmateriaal gemaakt. Jan Bahlmann, na de oorlog de werkgever van Hidding, was als lasser ook tewerkgesteld bij ‘Metallverarbeitung Theodor Klatte Flugzeugteilebau’ net voorbij Nieuweschans, maar fietste iedere avond terug naar huis in Oudeschans. De dwangarbeidsters kregen bij Klatte weinig te eten, daarom smokkelde Bahlmann regelmatig wat extra’s voor ze mee. Als dank maakten de Oekraïense vrouwen een ring en de roestvrijstalen armband voor Grietje, de vriendin van Bahlmann. Na de oorlog trouwde Jan met Grietje en startte hij een transport- en grondbewerkingsbedrijf in Oudeschans en verhuisde later naar Bellingwolde. Het armbandje bleef zorgvuldig bewaard, de ring raakte helaas zoek. Echtpaar Bahlmann liet de armband na aan Jan Hidding, een dierbare werknemer die tot zijn pensioen in dienst was bij het bedrijf. Hidding schonk de armband op zijn beurt aan het MOW | Museum Westerwolde.
Al voor de oorlog was Theodor Klatte eigenaar van een fabriek in Bremen. Daarnaast bezat hij ook een vestiging in Weener, net over de grens bij Nieuweschans. In de vestiging in Weener, gecamoufleerd als enorme Duitse boerderij, die vanaf eind jaren 30 tot 1945 formeel bekend stond als ‘Metallverarbeitung Theodor Klatte Flugzeugteilebau’ werden uitlaatsystemen voor Duitse vliegtuigen gemaakt. Verder maakte men delen voor pilotenstoelen voor de Duitse Luftwaffe. Klatte was goed bevriend met Hermann Göring.
In de vestiging te Weener waren tijdens de oorlog veel dwangarbeiders werkzaam, waaronder vrouwen. Zo waren er Russen, Polen, Oekraïners en ook Nederlanders, zoals Jan Bahlmann, die soms net over de grens woonden en elke dag op de fiets vanuit hun woonplaats naar Weener peddelden.
Bijna alle gebouwen van de boerderij in Weener waarin de fabriek gevestigd was staan er nog.
Groninger Niet Weggooien Tour
De Groninger Niet Weggooien Tour is een initiatief van Museum aan de A en Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen. In 2025 werd het georganiseerd door Museum aan de A, Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, Battlefield Tours, Victory Museum Grootegast, Oorlogsmuseum Middelstum, Kamp de Beetse en MOW | Museum Westerwolde met medewerking van Synagoge Groningen. De tour sluit aan bij de landelijke Actie Niet Weggooien. Dit is een initiatief van musea en instellingen die zich met de Tweede Wereldoorlog bezighouden. Het doel is om voorwerpen en documenten uit de oorlogsjaren die nu nog bij mensen thuis liggen, te bewaren voor de toekomst.
Foto’s: Joost Nuijten, MOW | Museum Westerwolde, Karlijn Donders en herr Tegge relikte.com
