Ester uit Beerta en Salomon uit Appingedam
Salomon Hoogstraal is geboren in 1877 en groeit op in Appingedam. Hij heeft een jongere en een oudere broer en drie halfzussen en een halfbroer uit het eerste huwelijk van zijn vader. Ook Salomons vader en grootouders zijn in Appingedam geboren. Zijn moeder Hendrina van Kommer komt uit Midden-Drenthe. In 1902 trouwt Salomon in Beerta met Ester Kampion. De traditionele choepa heeft waarschijnlijk plaatsgevonden in de synagoge van Winschoten of Nieuweschans. Salomons 20 jaar oudere halfzuster Frouwke Hollander-Hoogstraal woont dan met haar gezin in Deventer. Haar zoon, sportverslaggever Han Hollander, wordt eind twintiger jaren razend populair na een live-ooggetuigenverslag op de radio van de voetbalwedstrijd Holland-België. Inmiddels hebben zijn tante Ester en oom Salomon Hoogstraal in Farmsum dan al hun zilveren bruiloft gevierd. Salomon is vast trots op zijn beroemde neef. Zelf werkt hij in zijn winkel, ‘Het borstelhuis’, tegenover de kerk in de Koestraat.
In Salomons winkel is van alles te koop; een winkel-van-sinkel met huishoudelijke artikelen, hondenmanden, hobbelpaarden, poppenhuizen en poppenwagentjes. Overdag trekt Sallie er met zijn paard en wagen vol borstels, bezems en zemen op uit. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog hebben Sallie en Ester zeven kinderen: Nathan, Henderina, Marianne, Antje, Abraham, Flora en Karel en zes kleinkinderen. Alleen hun dochter Marianne Muller-Hoogstraal en schoonzoon Simon Levij, de man van Antje, overleven de oorlog. Ook Salomons halfzuster Frouke Hollander in Deventer en bijna haar hele familie wordt vermoord; zo ook haar populaire zoon, sportverslaggever Han Hollander, en zijn gezin. Intens verdrietig allemaal en niet te begrijpen.
Schoolmeester en vertrouweling
Dochter Marianne woont voor de oorlog met haar man, kleermaker Julius Muller, en twee kleine kinderen in Groningen-stad. Ze blijft na de oorlog alleen achter. Over haar naoorlogse leven is weinig bekend. Ze hertrouwt en krijgt nog twee kinderen. In 1985 overlijdt ze te Groningen. Haar zwager Simon Levij, de man van haar zusje Henderina overleefde als krijgsgevangene de oorlog. Hij overlijdt in 1994 te Amsterdam. Wat overblijft in Farmsum zijn herinneringen en de trouwringen van Salomon en Ester. Voor vertrek in maart 1942 zijn de ringen in bewaring gegeven bij de schoolmeester. Er moet sprake zijn geweest van onderling vertrouwen. Had de meester Salomons kinderen in de klas gehad? Was hij mogelijk op het zilveren huwelijksfeest geweest of op de bruiloft van een van de kinderen Hoogstraal? Hoe dan ook, van de gouden ringen wordt in 1982 een fraai klein oorlogsmonumentje gemaakt, dat een plaatsje krijgt in het gemeentehuis van Delfzijl.
De tekstregel op de glazen bol met de trouwringen komt uit de Hebreeuwse Bijbel of Tenach. De zin is lang geleden opgeschreven en betekent: ’Door liefde en trouw zal ongerechtigheid worden verzoend’. In dit verband wil dat zeggen dat je dichtbij moet beginnen met bouwen aan herstel van vrede en gerechtigheid in de toekomst. Daarvoor moeten we bijvoorbeeld nadenken over ‘onderling-vertrouwen’ en ‘je-veilig-voelen in je eigen omgeving en te midden van anderen en andersdenkenden’, maar ook over ‘recht-en-vrijheid’ en het ‘belang-van-de-ander’. Dat is niet makkelijk want dat zijn abstracte begrippen. Toch kan je dat leren, bijvoorbeeld tijdens een zomerse wandeling langs het Kinderrechtenpad in het Bevrijdingsbos van Groningen.
Mandlboympad - Als de amandelboom bloeit
Leerlingen verkennen, verwerken en laten zien:
Download 09. farmsum docu 2025.pdf
