Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Delfzijl een belangrijke Duitse versterking. Vlak na de Nederlandse capitulatie werd al begonnen met de inrichting van een luchtdoelbatterij aan de Eemskust, ongeveer op de plek waar nu het Eemshotel staat. Deze Batterie Delfzijl was operationeel vanaf 29 mei 1940. Ze bestond uit vier kanonnen op de dijk en aan de dijkvoet een barakkenkamp voor de manschappen van de Küstenartillerie. Duits geschut kwam ook te staan bij Nansum, Fiemel (Termunten) en in de Carel Coenraadpolder.
Atlantikwall
Delfzijl en omgeving waren onderdeel van de Atlantikwall. Deze meer dan 5000 kilometer verdedigingslinie moest een Geallieerde invasie verhinderen. Ze strekte zich uit van Noorwegen tot aan de Spaans-Franse grens. Langs de hele Noordzeekust stonden bunkers en waren mijnenvelden, tankversperringen en luchtafweergeschut geplaatst.
Het geschut aan de Eems- en Dollardkust was niet bedoeld om een aanval vanaf zee te verhinderen. De ondiepe Wadden waren ongeschikt voor een grote invasievloot. De Duitse kanonnen konden wel het scheepvaartverkeer op de monding van de Eems onder vuur nemen. De Batterie Delfzijl diende vooral ter verdediging van Emden, aan de overkant van de Eems, hemelsbreed nog geen 20 kilometer verderop. Tijdens de oorlog had die Duitse havenstad 95 Engelse en Amerikaanse luchtaanvallen te verduren.
Bunkers
Vanaf augustus 1944 bouwden de Duitsers bunkers bij de Batterie Delfzijl en bij de andere artillerieopstellingen aan de Eems- en Dollardkust. Aanleiding daarvoor was de Geallieerde landing in Normandië op 6 juni 1944 (D-Day).
De betonnen onderkomens boden in de eerste plaats tijdens luchtaanvallen bescherming aan soldaten en munitie. Duidelijk is dat een aanval over land werd verwacht. De ingangen van de bunkers bevonden zich aan de kant van de dijk.
Rondom Delfzijl lag verder een heel stelsel aan loopgraven, prikkeldraadversperringen en mijnenvelden. In deze ‘Festung Emden-Delfzijl’ moest tot de laatste man worden standgehouden bij een Geallieerde aanval.
Bevrijding
Die aanval kwam in het voorjaar van 1945. Na de bevrijding van de stad Groningen op 16 april, trokken de Canadezen verder naar het noorden. Er volgde twee weken lang een zware strijd om de ‘Delfzijl Pocket’. De kanonnen van de Batterie schoten daarbij voortdurend op de naderende Canadezen, die in het vlakke land amper dekking konden vinden. Op 1 mei gaven de Duitsers in Delfzijl zich over. Een dag klonk in het naburige Farmsum het laatste schot van de oorlog in Groningen.
Na de oorlog
Na de bevrijding bleven als herinnering aan de Batterie Delfzijl vier bunkers achter. Ze werden voor diverse doeleinden gebruikt. In een ervan was vanaf 1960 een klein oorlogsmuseum gevestigd. Daarnaast richtte Cafetaria Rex een bunker in als ‘ijsgrot’. Het meest landinwaarts gelegen bouwwerk – een grote munitiebunker van het type Fl 246 – werd onderdeel van het zoutwaterzwembad. Tegen de muren werden tribunes en kleedhokjes gebouwd.
Die ‘zwembadbunker’ is de enige die nu nog resteert. De overige werden in 1966 opgeblazen om plaats te maken voor een nieuwe zeedijk op Deltahoogte. Aan de andere kant van de verzwaarde dijk werd dat jaar het Eemshotel geopend, een markant gebouw op palen boven de Eems. Sinds 1961 is in de voormalige munitiebunker een zeeaquarium gevestigd. Daaruit groeide een museum, het huidige MuzeeAquarium.
